Suriye'nin İç Savaşı ve Esad'ın Devrilmesi

Esad'ın uzun süredir yönetimine karşı yapılan sivil ayaklanma, uzun süren iç savaşa dönüştü. Suriye’deki protestocuların Esad ailesinin kırk yıllık yönetimine karşı ilk kez gösteri yapmasından on üç yıl sonra, 2024’ ün sonlarında isyancı savaşçılar tarafından yapılan hızlı bir saldırı, dünyanın en zor rejimlerinden birini devirmeyi başardı. Beşar Esad’ın aniden devrilmesi ve yerine İslamcı liderliğindeki bir geçiş hükümeti geçmesi çok büyük bir sevinçle karşılandı. Hayat Tahrir el-Şam liderliğindeki muhalefet saldırısı 27 Kasım'da başladı. Önce Halep düştü, sonra Hamas ve göz açıp kapayıncaya kadar Şam. On üç  yıldan fazla süren savaştan ve 600.000'den fazla kişinin öldürülmesinden sonra Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad gitti. Esad 8 Aralık’ta Rusya’ya kaçtı.Savaş 2011’de başlamıştı. Arap Baharı arka plan olarak, Deraa'daki çocuklar Esad'ın istifasını talep eden grafitileri karalamakla suçlandı. Tutuklanmaları ve işkenceleri, ilk başta barışçıl protestolara yol açtı.Ardından, Başkan Beşar Esad’ın adamları insanları vurarak öldürmeye başladı. Protestolar yayıldı. 2012 yılında Humus, Halep ve Şam gibi şehirlerin ağır ateş altında kalmasıyla tam bir iç savaş oldu. Ülkenin uzun süren iç savaşı yüz binlerce Suriyeli'nin öldürüldüğünü ve savaş öncesi nüfusun yarısından fazlası olan yaklaşık on dört milyon insanın yerinden edildiğini gördü. Bugün Suriye, topraklarının büyük bir kısmı yabancı güçlerle değişen bağlantıları olan farklı silahlı gruplar tarafından kontrol edilen, derinden yoksul ve parçalanmış bir devlet olmaya devam ediyor. İran, İsrail, Türkiye, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin hepsi yıllar boyunca doğrudan veya dolaylı olarak çatışmaya çekildi.

Rejim, uzun bir kuşatma ve bombardımanın ardından Aralık 2016'da doğu Halep'in isyancıların kontrolündeki son yerleşim bölgesini ele geçirdi. Suriye'nin ekonomik güç merkezi olan şehir, 2012'den beri tartışılmıştı ve ele geçirilmesi, muhalefet için servetin sert bir geri dönüşüne işaret etti; 2013'te isyancılar şehrin rejim kontrolündeki batı kısmını neredeyse kuşatmıştı. Ancak kampanya aynı zamanda kendi kuvvetleri zayıflarken Esad'ın hem Rus hava kuvvetleri hem de Şii milisleri olan yabancı destekçilerine nasıl bağımlı hale geldiğini de gösterdi. Bir BM sözcüsünün "insanlığın tam bir çöküşü” olarak adlandırdığı savaşın son günlerinde onlarca sivil katledildi. Halep'teki yenilgilerinden sonra isyancılar kuzey İdlib Eyaleti'ne, güneyin bazı kısımlarına ve Şam ve Humus çevresindeki küçük yerleşimlere izole edildi.

Savaşı ateşleyen ayaklanmadan on yıl sonra, Suriye hala düşük seviyeli çatışma, siyasi istikrarsızlık ve ekonomik kargaşa içinde batağa saplıydı. 2020 ateşkesi, Türkiye'nin kontrolündeki kuzeybatıda şiddeti durdururken, rejim Rusya ve İran'ın yardımıyla ülkenin geri kalanının çoğunun kontrolünü elinde tuttu. Aynı zamanda İsrail, Hizbullah da dahil olmak üzere İran bağlantılı milislere ait olduğu söylenen Suriye'deki hedefleri giderek daha fazla bombalamaya başladı. ABD'nin hava saldırısı, Başkan Joe Biden'ın 2021'de göreve başlamasından sadece birkaç hafta sonra Suriye'de Irak merkezli bir milisi hedef aldı.

Şiddet azalsa da, siviller derin bir ekonomik kriz yaşadı ve nüfusun yüzde 90’ından fazlası yoksulluk içinde yaşadı. Suriyeliler, uluslararası yaptırımların ana kurbanıydı.

Suriye'deki iç savaş, 2024'ün sonlarında HTS liderliğindeki isyancı güçlerin birkaç gün içinde Şam da dahil olmak üzere rejim kontrolündeki büyük şehirleri ele geçiren hızlı bir saldırı başlattığında şaşırtıcı bir dönüş yaptı. Esad'ın Moskova'ya kaçmasına neden olan isyancı saldırısı, rejimin temel müttefiklerini, yani Hizbullah, İran ve Rusya'yı zayıflatan bazı sismik değişimlerden yararlanıyor gibi görünüyordu. 2024'ün sonlarında güney Lübnan'da bir İsrail kampanyası, Hizbullah liderliğini ciddi şekilde zayıflattı. İran da son zamanlardaki bazı İsrail saldırılarıyla topallanmıştı. Bu arada, Rus ordusu Ukrayna'daki ezici işgaline odaklandı.Çoğu Suriyeli ve birçok uluslararası gözlemci, Esad'ın düşüşünü büyük bir rahatlamayla gördü ve ailesinin onlarca yıllık korku ve vahşet saltanatının ölümünü kutladı.

Şimdi, muhalefet tüm Suriye'ye hak iddia etti. Cezaevleri açıldı, siyasi tutuklular serbest bırakıldı. Yurtdışındaki mülteciler evlerinden geriye kalanlara geri dönüyor. Ve en azından şimdilik, Suriye'deki insanlar kendilerine bir miktar neşe veriyorlar, çünkü şüphesiz kaybettikleri her şeyi de tartıyorlar.

Esad rejiminin çökmesinden bu yana bir aydan fazla bir süre oldu ve 13 yıllık koskoca bir devrimin sonunu işaret etti . Bu yaşanılanlar bana çok uzun zamandır özgürlük, adalet ve haysiyetleri için mücadele eden yıllardır bu günü bekleyen Suriyeli vatandaşlara umut getirdi.

KAYNAKÇA:

https://www.aljazeera.com

 https://www.cfr.org